Hoe bescherm je jezelf tegen manipulatieve personen?
Hoe bescherm je jezelf tegen manipulatieve personen?
Soms voelen we ons onder druk gezet om iets te doen of nalaten wat we niet willen of wat we niet juist achten. Hoe herkennen we dat iemand ons probeert te manipuleren en dus emotioneel te chanteren? Wat beweegt een manipulerend persoon? Wat kunnen we doen als we ons door manipulatie klem gezet voelen? En wat als we ons daardoor min of meer gedwongen voelen iets te doen of te laten? Lees de tips om jezelf te beschermen tegen manipulatief gedrag van anderen door duidelijke grenzen te stellen.
Wanneer is sprake van manipulatie of emotionele chantage?
Bij manipulatie of emotionele chantage probeert iemand ons te bewegen om iets te doen of laten wat tegen ons eigen gevoel in gaat. Vaak probeert een manipulatief persoon zoiets met de bedoeling om er zelf voordeel bij te hebben. Degene die gemanipuleerd wordt, ondervindt nadeel als hij toegeeft aan de drang of dwang van de degene die manipuleert.
Kenmerkend voor manipulatie is dat degene die manipuleert dit doorgaans niet doet op basis van reële, objectieve argumenten, maar met behulp van technieken die bepaalde emoties bij ons oproepen.
Bij normale beïnvloeding van een andere persoon, bijvoorbeeld om iemand aan te moedigen om er een gezondere leefstijl op na te gaan houden, komt deze poging om het gedrag van iemand anders te sturen niet voort uit een drang om er persoonlijk beter van te worden. Bovendien is een dergelijke poging tot beïnvloeding wel gebaseerd op eerlijke en objectieve argumenten.
Hoe herkennen we manipulatief gedrag?
Overal kunnen we manipulatief gedrag tegenkomen: bij onze familie, vrienden of kennissen, maar ook op school of op de werkvloer.
Manipulerende personen gaan vaak subtiel te werk en zijn goed bekend met de persoonlijke zwakke plekken van het slachtoffer. Zo kampen potentiële slachtoffers vaak met allerlei angsten en gevoelens van onzekerheid of een overmatige drang om anderen te helpen. Ook de behoefte om de ‘lieve vrede’ te bewaren, maakt iemand kwetsbaar voor emotionele chantage. Soms is er bij een potentieel slachtoffer sprake van enige ijdelheid. Denk in dit verband bijvoorbeeld aan de manier waarop je je voelt als iemand jou probeert te manipuleren met een opmerking als: ‘Dat kan jij zo goed.’
Slachtoffers hebben vaak niet in de gaten dat ze gemanipuleerd worden. Dat heeft vaak ook te maken met het feit dat ze veronderstellen dat ze een goede persoonlijke relatie met die persoon hebben.
Een manipulerend persoon:
werkt op ons verantwoordelijkheidsgevoel, rechtvaardigheidsgevoel of ons plichtsgevoel
doet een beroep op onze beschermingsdrang
spreekt ons gevoel van ijdelheid aan
werkt op ons schuldgevoel
beticht ons van een slecht of egoïstisch karakter
schrijft de oorzaak van lichamelijke of geestelijke klachten aan ons toe
dreigt met minder liefde, intimiteit of seks
dreigt met bezorgen van slechte naam, weglopen, geweld, zelfdoding enzovoorts
In een aantal gevallen beschouwt de manipulerende persoon zijn geniepige gedrag als een normale manier om te proberen de dingen naar zijn hand te zetten. Kinderen leren dit soort gedrag doorgaans van hun ouders of anderen in hun directe omgeving en zien er daarom vaak geen kwaad in.
Als we manipulatief gedrag van anderen accepteren, verergert het. Accepteren we dergelijk gedrag niet, dan helpen we de manipulerende persoon om op den duur het ongewenste gedrag los te laten. Hij krijgt dan de kans te leren dat hij voortaan niet meer met valse, manipulatieve redeneringen, maar in plaats daarvan met behulp van zuivere argumenten probeert andere mensen te overtuigen om iets te doen of te laten. Als we te maken hebben met een narcistische persoonlijkheid, is de kans op gedragsverandering helaas veel kleiner dan in andere gevallen. Is iemand geen narcist, maar heeft hij bijvoorbeeld door zijn opvoeding geleerd dat manipuleren een effectieve manier kan zijn om een bepaald resultaat te bereiken, is de kans dat hij dit ongewenste gedrag voortaan achterwege laat, veel groter.
Jezelf verdedigen tegen manipulatief gedrag
Onderstaande strategieën zijn in de praktijk succesvol gebleken bij het jezelf beschermen tegen manipulatief gedrag van je omgeving.
Ken je eigen kwetsbare plekken
Stel je grenzen
Negeer negatieve reacties van de ander
Ken je eigen kwetsbare plekken
Heb je last van allerlei angsten? Of van gevoelens van onzekerheid? Of misschien van een overmatige drang om anderen te helpen? Kies je vaak voor het bewaren van ‘de lieve vrede’ om jezelf niet nog meer problemen op de hals te halen?
Als je je kwetsbare plekken kent, herken je eerder welke strategie de manipulerend persoon hanteert om zijn zin te krijgen. Heb je het gevoel dat iemand je probeert te manipuleren, vraag je dan eens af welke kwetsbare plek van jou door die persoon wordt uitgebuit.
Inzicht in je kwetsbare plekken is de eerste stap om je sociale weerbaarheid te vergroten.
Stel je grenzen
Als iemand probeert je over te halen iets tegen jouw zin te doen of te laten, is het van belang je grenzen te stellen en te bewaken.
Dit kun je doen door gewoon ‘nee’ te zeggen en je nooit te laten verleiden tot een discussie of een uitleg van je weigering. Als de manipulatieve persoon met een stortvloed aan valse argumenten of beschuldigingen komt, zeg je eenvoudigweg bijvoorbeeld:
‘Dat kan best zijn, maar mijn antwoord blijft nee.’
‘Zo zie ik dat niet.’
‘Dat is niet mijn mening.’
‘Jammer dat je er zo over denkt.’
‘Spijtig dat je het zo opvat.’
‘Kennelijk zien we de dingen anders.’
Negeer negatieve reacties van de ander
Houd er rekening mee dat het enige tijd kan gaan duren, voordat de ander inziet dat je geen gemakkelijk slachtoffer meer bent. Als je nog maar pas bent begonnen om beter voor je eigen belangen op te komen, moet je rekening houden met wat onaangenaamheden van de ander totdat deze inziet dat je immuun bent geworden voor zijn manipulatietechnieken.
De ander kan proberen je in de verdediging te drukken, kleinerende opmerkingen maken of gaan mokken. Het is vaak het beste dit gedrag te negeren. Als je de persoon op diens kinderachtige gedrag zou aanspreken, kun je een aantal nieuwe onaangenaamheden verwachten. Soms is het een goed idee om met een neutrale opmerking de ruimte verlaten. Bijvoorbeeld met een: ‘Kom, ik moet maar weer eens verder.’
Met een beetje geluk merkt de persoon dan geleidelijk aan dat hij met manipuleren bij jou niet verder komt en dat hij maar beter een andere gedragslijn kan kiezen.
Door te kiezen voor bovenstaande strategieën, maak je de manipulerende persoon duidelijk dat deze je maar beter op een respectvolle manier kan bejegenen.
